Bodemonderzoek van de toekomst: nieuwe kansen voor optimaal bodembeheer

Zou het niet mooi zijn als je met een handig apparaatje de hele bodem in kaart zou kunnen brengen, net als in de serie Star Trek met de zogenaamde Tricorder? Zeker in ons land waarin de bodem zo druk bezet is, zou dat natuurlijk geweldig zijn.

Zover is het jammer genoeg nog niet helemaal, maar er is wel steeds meer mogelijk. Zo kun je met de ERT techniek de opbouw van de bodem en verontreinigingen, al 3-D in beeld brengen.

In het project Bodemonderzoek van de Toekomst wil Bioclear earth samen met SIKB en Sweco in kaart brengen hoe we nieuwe vragen over de bodem en de ondergrond slim en betaalbaar kunnen beantwoorden met de nieuwste vormen van bodemonderzoek. We identificeren welke technieken geschikt zijn en hoe we deze het beste kunnen inzetten.

Welke informatie hebben we nodig voor het bodembeheer van de toekomst?

In bodem- en waterbodembeheer is enorm veel aan het veranderen. Vragen rond het beheer zijn steeds complexer geworden, omdat met steeds meer factoren rekening moet worden gehouden. Naast de vraag naar schone grond en drinkwater is er vraag naar duurzame energie en het duurzamer benutten van de bodem. Hierdoor is de aandacht voor biologische en fysische aspecten van de bodem en ondergrond toegenomen.

Ook in het beheer is veel aan het veranderen. Steeds vaker wordt gekozen voor een gebiedsgerichte aanpak in plaats van een locatie of gevalsgerichte aanpak. Deze trend wordt nog versterkt door de komst van de nieuwe Omgevingswet. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet zal de bodem ook juridisch gezien een integraal onderdeel uitmaken van de fysieke leefomgeving, en zal bodembeheer steeds meer integraal en gebiedsgericht afgewogen worden.

Conventionele onderzoekstechnieken zijn door deze schaalvergroting steeds minder kosteneffectief en leveren voor sommige nieuwe vragen niet altijd de juiste informatie. Ondanks dat de ontwikkeling van technieken waarmee de bodem onderzocht kan worden niet heeft stilgestaan, wordt daar nog weinig gebruik van gemaakt en worden vooral de bekende technieken van boren, prikken en monsters nemen toegepast.

Koppelen van vraag en methode: een praktisch hulpmiddel

Binnen dit project koppelen we nieuwe bodem- en waterbodemonderzoeksvragen aan goed onderbouwde onderzoeksmethodieken. We doen dit aan de hand van vier maatschappelijk relevante casussen (zie tabel hieronder).

Aan de hand hiervan worden richtlijnen opgesteld voor beheerders en eigenaren van terreinen. Hiermee worden zij ondersteund bij het efficiënt inrichten van grootschalig onderzoek passend bij de onderzoeksvraag.

De richtlijnen worden opgesteld als een praktisch hulpmiddel voor opdrachtgevers, zodat deze ook toepasbaar zijn voor vergelijkbare casussen elders in het land.

Het kan worden gebruikt bij de beantwoording van de volgende vragen:

Hoe formuleer ik mijn probleem of onderzoeksvraag zodanig dat een adviseur of een techniekaanbieder voldoende informatie heeft om een op maat gesneden onderzoeksstrategie op te stellen?
Hoe beoordeel ik de aangeboden onderzoeksvoorstellen?

Binnen het project van elkaar van elkaar leren

Opdrachtgevers en specialisten op het gebied van verschillende onderzoekstechnieken worden intensief bij het project betrokken. Zo leren we binnen het project van elkaar.

Opdrachtgevers maken kennis met en ontdekken de waarde van de verschillende meettechnieken en de techniekaanbieders ervaren hoe zij meerwaarde kunnen bieden bij de beantwoording van (bodem)vraagstukken van de toekomst.

Casus	Aangedragen door
Monitoren dikte van afdeklagen van slootdempingen t.b.v. nazorg in de Krimpenerwaard	Omgevingsdienst Midden Holland
In kaart brengen van gelaagdheid waterbodems voor de planning van baggerwerk	Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Waterschap Rivierenland
Inventarisatie van bodemverdichting in relatie tot de consequenties voor het waterbeheerplan	Waterschap Zuiderzee
Onderzoek om humane risico's van diffuse metalenverontreinigingen in Wierden te bepalen	Provincie Groningen

Update: 5 nieuwe handreikingen zijn vanaf nu beschikbaar!

Als resultaat van dit project zijn een aantal handreikingen opgesteld door de projectgroep. Na verwerking van de reacties uit een openbare reactieronde, heeft het Centrale College van Deskundigen Bodembeheer van SIKB ingestemd met 5 handreikingen voor het bodemonderzoek van de toekomst.

De vastgestelde versies van de handreikingen zijn 13 december gepubliceerd op:
https://www.sikb.nl/bodembeheer/richtlijnen/richtlijn-8100

Aan de nieuwe onderdelen voor de Richtlijn baggervolumebepaling wordt momenteel nog de laatste hand gelegd. Vaststelling hiervan wordt verwacht in de eerste helft van 2019.

Wij hopen dat deze nieuwe handreikingen ertoe bijdragen dat in de toekomst slimme meettechnieken steeds vaker worden ingezet bij het beantwoorden van bodemvragen.