Watercorridors: onderdeel van een gebiedsgerichte oplossing voor stikstofreductie

In ons dichtbevolkte land worden water en bodem voortdurend belast door uit- en afspoeling van probleemstoffen uit de industrie, landbouw, huishoudens en verontreinigingen aangevoerd door regenwater. Steeds vaker lezen we verontrustende berichten over stoffen zoals PFAS, medicijnresten, gewasbeschermings-middelen en over de teruglopende stand van insecten en onze (weide)vogels.

Onderzoek heeft aangetoond dat overschrijding van de stikstofnormen grote gevolgen heeft voor de biodiversiteit in de beschermde Natura 2000 gebieden. Een uitspraak van de Raad van state in 2019 omtrent naleving van de stikstofnormen werd direct voelbaar in onze maatschappij en leidde tot de stikstofcrisis. Naast dat we oplossingen moeten zoeken om het probleem bij de bron aan te pakken zijn er gelukkig manieren om bestaande problemen aan te pakken, juist door het inzetten van de natuur!

De watercorridor als onderdeel van een gebiedsgerichte, klimaat-adaptieve oplossing van een complex probleem

Een oase van groen met mooie wandel- en fietsenpaden, langs poelen met ruisend riet, omringd door bloeiende planten, struiken en bomen. Je zou het misschien niet direct verwachten, maar zo’n groene biodiverse zone kan uitstekend worden ingezet bij het reduceren van uitstroom van een teveel aan nutriënten en milieubelastende stoffen uit agrarische gebieden, de industrie en rioolwaterzuiveringen. Wij noemen zo’n gebied een watercorridor. Op basis van een eco-engineeringsontwerp wordt een watercorridor zo ingericht dat probleemstoffen, al dan niet na tijdelijke buffering in de corridor, zoveel mogelijk worden afgebroken. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat specifieke bomen en planten, schimmels en bacteriën een belangrijke rol kunnen vervullen in het afbreken van verontreinigingen. Door toepassing van deze natuurlijke afbraak kan een goed ontworpen watercorridor verontreinigd water behandelen en een regeneratief effect hebben op het bodem- en watersysteem.

Zuiveringsmoerassen in intensief landbouwgebied

Een voorbeeld van een plant die goed is in het vastleggen van nutriënten zoals stikstof (N) en fosfor (P) is de lisdodde. Opmerkelijks is dat hoe meer stikstof er beschikbaar is des te meer fosfor deze plant kan opnemen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat door lisdodden in het najaar te oogsten 30 tot 50 kg fosfor en 350 tot 500 kg stikstof per hectare kan worden afgevoerd. In Zweden werd om die reden met subsidies uit het Europees Plattelands-ontwikkelingsprogramma (POP-subsidies) al 5.300 hectare aan zuiveringsmoerassen met lisdodden aangelegd in intensief landbouwgebied. Ook in ons land worden diverse proeven gedaan met verschillende rassen lisdodden. De geoogste lisdodden worden onder andere gebruikt als veevoer en als isolatiemateriaal.

Wilgen worden gebruikt voor de opname van zware metalen, afbraak van verschillende gechloreerde koolwaterstofverbindingen en ook voor de opname van een overmaat aan nutriënten uit o.a. kunstmest, dierlijke mest en schoonmaakmiddelen. De wilgentenen kunnen vervolgens worden geoogst als biomassa voor bijvoorbeeld het opwekken van bio-energie. Het mooie van watercorridors is dat ze ook nog eens dienen als klimaat-adaptieve maatregel (waterbuffer voor natte en droge tijden).

Een bufferzone voor meer dan alleen het stikstofprobleem

Recent is er een rapport (Naar een ontspannen Nederland) geschreven in opdracht van de overheid waarin een gebiedsgerichte aanpak als onderdeel van de oplossing wordt aangedragen voor het oplossen van de stikstofproblematiek. Watercorridors zouden hierin een belangrijke rol kunnen spelen en dienen een groter doel dan alleen stikstofreductie. Het inrichten van het gebied en de corridor kan specifiek worden aangepast aan de lokale problematiek, om bijvoorbeeld een te hoge belasting met nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen (in agrarisch gebied) of medicijnresten (na een rioolwaterzuivering of bij decentrale waterzuivering in nieuwe woonwijken) aan te pakken.

Daarna kan dit behandelde water bijvoorbeeld door drinkwaterbedrijven worden gebruikt om hun strategische grondwatervoorraad voor drinkwaterproductie aan te vullen. Inrichting van een watercorridor is dan ook maatwerk: wat is de verontreinigingssituatie, welke planten en bomen zetten we in, hoe zorgen we ervoor dat het water komt waar we het willen hebben (wat, waar, hoeveel en wanneer)?

Economie in balans met ecologie

Land in Nederland is schaars en de functie van deze gebieden zal anders zijn dan de oorspronkelijke productiefunctie. Het aanleggen van watercorridors heeft natuurlijk economische consequenties. Bioclear earth denkt graag samen met provincies, drinkwaterbedrijven, gemeenten, waterschappen, de landbouwsector en andere betrokken partijen na over hoe we daarmee omgaan. Bij de inrichting kunnen we kiezen voor het inzetten van gewassen die bruikbaar zijn in de circulaire economie als grondstof of voor bio-energie en indien mogelijk ook als veevoer.

De stikstofcrisis staat niet op zichzelf, maar is een indicator die ons duidelijk maakt dat we meer balans moeten vinden tussen economie en ecologie. Het daagt ons uit te zoeken naar ander oplossingen. Werken aan een gezonde bodem en schoon water moet daarbij centraal staan en is in het belang van ons allemaal. Watercorridors kunnen daarin een belangrijke schakel vormen.